Kłopoty z jedzeniem (zaburzenia połykania, zatwardzenia i właściwa dieta)

Zaburzenia połykania objawiają się początkowo krztuszeniem się zazwyczaj w trakcie picia a później w czasie jedzenia; chorzy mając problemy w przełykaniu często po posiłku mogą odczuwać obecność przeszkody w gardle będącej resztkami niepołkniętego jedzenia; rzadko przy silnym zakrztuszeniu może dojść w trakcie naturalnego odruchu kaszlowego do nieprzyjemnego wyciekania płynów przez nos. Warto również zwrócić uwagę na zależność pomiędzy problemami z mową a trudnościami w połykaniu - zazwyczaj zaburzenia połykania pojawiają się w ciągu kilku miesięcy od wystąpienia problemów z mową (w rzadkich przypadkach mogą je poprzedzać). SLA w trakcie swojego rozwoju powoduje narastanie trudności w przesuwaniu pokarmów z ust przez gardło i przełyk do żołądka. Kiedy te problemy zaczynają się rozwijać chorzy z oczywistych powodów boją się posiłków co często kończy się świadomym lub nieświadomym unikaniem jedzenia. Dodatkowo każdy posiłek znacznie się wydłuża, co jeszcze bardziej zniechęca chorych. Pomimo tego powinno się dokładnie przestrzegać diety i zjadać całe posiłki żeby nie dopuścić do osłabienia organizmu, który stale walczy z chorobą.

Co możemy zrobić żeby uniknąć kłopotów z połykaniem?

Bardzo ważnym jest wyrobienie w sobie właściwych nawyków i zachowań podczas jedzenia.

• Unikajmy jedzenia w pozycji leżącej, ponieważ może to doprowadzić do zakrztuszeń.
• Jedzmy siedząc wyprostowani. Możemy użyć poduszki wkładanej między plecy i oparcie siedziska w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, co ułatwi nam utrzymanie prostej pozycji. Gdy chory nie może samodzielnie utrzymać głowy na czas posiłku możemy założyć kołnierz ortopedyczny.
• Planując posiłki zakładajmy, że czas jedzenia się przedłuży tak żeby chory mógł spokojnie i bez stresu, że gdzieś nie zdąży zjeść.
• Nie jedzmy w pośpiechu. Postarajmy się, aby atmosfera w trakcie posiłku była luźna.
• Koncentrujmy się w trakcie posiłku jedynie na jedzeniu.
• Starajmy się najlepiej przeżuwać jak tylko możemy każdy kęs.
• Wkładajmy do ust tylko małe porcje.
• Unikajmy jedzenia suchych i sypkich pokarmów np. kruchych ciasteczek czy chleba razowego, bo mogą one doprowadzić do zakrztuszenia.
• Unikajmy mówienia w trakcie posiłków a już na pewno nie rozmawiajmy z pełnymi ustami!
• Nie odchylaj głowy do tyłu w czasie połykania, ponieważ w tej pozycji łatwiej o zakrztuszenie. Gdy natomiast masz problem z połknięciem jakiegoś kęsa spróbuj pochylić głowę lekko do przodu, bo w takiej pozycji łatwiej się połyka.
• Jedzmy częściej nawet siedem razy dziennie, ale małymi porcjami.
• Gdy chory ma trudności w połykaniu pokarmów stałych spróbujmy zmodyfikować dietę na pół płynną czyli miksujmy jedzenie korzystajmy z zup ale gęstych i odżywczych, grysików, kaszek itp. Pamiętajmy aby ta dieta zawierała odpowiednie ilości wartości odżywczych potrzebnych choremu.
• Jeśli mamy kłopoty z zażywaniem leków w formie tabletek rozkruszmy je i spróbujmy zażyć z jogurtem czy gęstymi sokami (nie z klarownymi płynami).

Co możemy zrobić, gdy zakrztuszenia zdarzają się bardzo często a posiłki stają się wielkim utrudnieniem w codziennym życiu?

Współczesna medycyna daje nam możliwość poradzenia sobie z tym problemem. Pierwszym sposobem, z którego chory może skorzystać jest użycie sondy nosowo-żołądkowej, czyli obrazowo mówiąc rurki wsadzanej przez nos a dochodzącej przez przełyk aż do żołądka za pomocą, której można wprowadzać zmiksowany pokarm albo specjalne mieszanki do tego przygotowane bezpośrednio przez nos do żołądka. Najlepiej żeby było to rozwiązanie jedynie czasowe, ponieważ po około czterech tygodniach mogą wokół sondy powstawać odleżyny albo tzw. przetoki, czyli otwory w tchawicy lub przełyku. Docelowo zaleca się, aby chory z dużymi trudnościami w przełykaniu miał wykonaną - gastrostomię (PEG). Jest to stosunkowo łatwy zabieg wykonywany w czasie krótkotrwałego znieczulenia miejscowego polegający na założeniu tzw. drenu, czyli rureczki przez nacięcie na brzuchu bezpośrednio do żołądka. PEG jest metodą bezpieczną pozwalającą na długotrwałe karmienie chorego posiłkami zmiksowanymi oraz podawanie mu picia.

Może się zdarzyć i już pomimo ostrożnego przyjmowania posiłków część połkniętego jedzenia przedostanie się do dróg oddechowych powodując zachłyśnięcie i nagłe wstrzymanie oddechu.

Jeśli problem jest niewielki, sam kaszel może się okazać wystarczający do usunięcia resztek pokarmowych z dróg oddechowych. W przypadku wystąpienia objawów niedrożności dróg oddechowych nagłe i konieczne postępowanie powinno doprowadzić do natychmiastowego usunięcia jedzenia z tchawicy. Należy wówczas:

Dieta, czyli co jeść?

Dieta jest ważna dla zdrowego człowieka a staje się jeszcze istotniejsza w chorobie. Organizm wycieńczony walką z chorobą potrzebuje sporej dawki energii i składników odżywczych, dlatego w SLA tak istotne jest dbanie o właściwą dietę. Niestety chorzy często mając problemy z przełykaniem oraz gdy czas posiłków znacznie się przedłuża tracą apetyt i chudną. Zatem przede wszystkim należy pilnować tego czy jemy odpowiednią ilość pokarmów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Zwracajmy uwagę także na to, że depresja również może być przyczyną braku apetytu i wtedy konieczne będzie w pierwszej kolejności jej leczenie.

Starajmy się jeść często nawet do siedmiu razy dziennie, ale małymi porcjami.

Jeśli już wiemy, że musimy dbać o to ile jemy skupmy się teraz na tym, co powinniśmy jeść. Na początku choroby, kiedy mamy możliwość intensywnej rehabilitacji wskazane jest stosowane diety zawierającej dużo białka będącego budulcem mięśni tak żeby ćwicząc i dostarczając białka organizmowi równoważyć utratę mięśni spowodowaną chorobą przez ich przyrost. W jakich produktach znajdziemy białko? Przede wszystkim w mięsie ale także w nabiale czyli jajkach, serach, jogurtach itp. Możemy również skorzystać z suplementów sztucznych z jakich korzystają sportowcy. Są to: gotowe mieszanki białek, środki pobudzające naturalną syntezę białka w organizmie (L-karnityna). W późniejszym etapie choroby spożywanie białka w dużej ilości nie jest konieczne a na pierwszy plan wysuwa się radzenie sobie z zatwardzeniami poprzez dietę.

Zatwardzenia.

Gdy chory przestaje chodzić zaburzony zostaje naturalny mechanizm trawienia, czego efektem są problemy z wypróżnianiem. Najłatwiej i najskuteczniej można im zaradzić stosując dietę bogatą w błonnik, który poprawia trawienie i może niwelować zatwardzenia. W jakich produktach znajdziemy błonnik? Przede wszystkim w pełnoziarnistym tzw. ciemnym chlebie oraz owocach i warzywach. Możemy również stosować suplementy diety zawierające błonnik, które są łatwo dostępne w każdej aptece bez recepty. Innym ważnym składnikiem diety poza błonnikiem pomagającym w walce z zaparciami są kwasy organiczne obecne w kwaśnym mleku, jogurtach, kefirach, sokach owocowych, wytrawnych winach, świeżych jabłkach i owocach suszonych. Ważne jest tez picie dużej ilości płynów około 2 litrów dziennie.

Co gdy zatwardzenie utrzymuje się przez dłuższy czas?

Wtedy możemy skorzystać z leków przeczyszczających najlepiej opartych na ziołowych składnikach naturalnych np. Xenna. Jeśli nawet to nie pomoże możemy użyć czopka glicerynowego, który mechanicznie pomaga w wypróżnianiu tak samo jak wlewka do odbytnicza popularnie zwana lewatywą (do lewatywy polecamy użyć gotowych dostępnych w aptece płynów tzw. hipertonicznych).